physiomou.gr

Η σωστή και γρήγορη αξιολόγηση της έκπτωσης δεξιοτήτων που σχετίζονται με την βάδιση και την ισορροπία ατόμων τρίτης ηλικίας, κρίνεται απαραίτητη ώστε να υπάρχει έγκαιρη πρόγνωση και αποφυγή τραυματισμών. Παρόλο που ηλεκτρονικά συστήματα ανάλυσης βάδισης και ισορροπίας, με τη χρήση ψηφιακής τεχνολογίας, έχουν αναπτυχθεί και δίνουν ακριβείς μετρήσεις, το κόστος αγοράς και συντήρησης τους είναι τεράστιο, κάνοντάς τα μη προσιτά στο ευρύ κοινό. Η εναλλακτική λύση είναι η ανάπτυξη κινητικών κλιμάκων. Μέσω της κινητικής αξιολόγησης διαφόρων δεξιοτήτων, είναι δυνατό να φανεί μια ένδειξη διαταραχής της βάδισης και της  ισορροπίας.

Η μετακίνηση μέσα στο περιβάλλον και η διατήρηση της στάσης του σώματος απαιτούν την συνεργασία των μηχανισμών τόσο της στάσης όσο και της βάδισης.
Επιπλέον δυσλειτουργίες του μηχανισμού της βάδισης επιδρούν στην ισορροπία και το αντίστροφο.
Η βάδιση και η ισορροπία είναι από τις βασικότερες κινητικές λειτουργίες που επηρεάζονται από την άνοια και τη νόσο alzheimer
Άτομα με άνοια ή alzheimer έχουν 3 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο  πτώσης σε σχέση με φυσιολογικά άτομα.
Εκτός των κινητικών δυσλειτουργιών λόγω της ίδιας της άνοιας, πολλοί ασθενείς εμφανίζουν και επιπλέον παράγοντες κινδύνου, που επίσης επηρεάζουν την ισορροπία και την βάδισή τους ανάλογα με τον τύπο άνοιας, όπως άνοια με  στοιχεία παρκινσονισμού, αγγειακής φύσεως άνοια και διαγνωσμένα σωμάτια του Lewy.

Επομένως είναι απαραίτητα :

1. H πρόληψη πτώσεων
2. Ο σωστός σχεδιασμό θεραπευτικού προγράμματος
3. Η διάγνωση τύπου άνοιας (;;;)

Αναγνωρίζουμε όλοι, ότι η αξιολόγηση της ισορροπίας και της βάδισης είναι ένα πάρα πολύ σημαντικό κομμάτι. Τι μέσα έχουμε όμως για την αξιολόγησή της;
Κατά καιρούς έχουν προταθεί πολλές κλίμακες αξιολόγησης ως κατάλληλες για την αξιολόγηση της ισορροπίας και της βάδισης. Παρόλα αυτά δεν υπάρχει κάποια που αξιόπιστα και διεξοδικά να αξιολογεί την δυσλειτουργία τόσο της βάδισης, όσο και της ισορροπίας.
Επιπλέον υπάρχουν υψηλής τεχνολογίας συσκευές ανάλυσης βάδισης τόσο για την στάση, όσο και για την βάδιση, που χρησιμοποιούνται όμως κυρίως σε ερευνητικά κέντρα καθώς η χρήση των τεχνολογιών αυτών απαιτεί μεγάλο χρηματικό κόστος.
Για την ολοκληρωμένη αξιολόγηση της βάδισης και της ισορροπίας έχουμε αρχίσει να χρησιμοποιούμε μια καινούρια, σχετικά, κλίμακα από το πανεπιστήμιο της Ιατρικής του Houston, σε συνεργασία με την σχολή φυσικοθεραπείας του Texas.

Η εγκυρότητα της μετρήθηκε στην Αμερική από δύο ηλεκτρονικά υπολογιστικά συστήματα αξιολόγησης: το GAITRite και το Balance Master. Στην Ελλάδα είμαστε στην διαδικασία πιστοποίησης της εγκυρότητας της κλίμακας στον ελληνικό πληθυσμό, έχοντας λάβει την άδεια από τους δημιουργούς της.
Η κλίμακα αξιολόγησης βάδισης και ισορροπίας (GABS) παρουσιάζει πολλά πλεονεκτήματα σε σχέση με τις υπόλοιπες κλίμακες και δανείζεται στοιχεία που αφορούν την βάδιση και την ισορροπία από άλλες επίσης έγκυρες και αξιόπιστες κλίμακες, που όμως δεν προσανατολίζονται τόσο πολύ σε αυτήν την αξιολόγηση.

ΠΡΟΤΕΡΗΜΑΤΑ

1. Είναι εύχρηστη.
2. Καταγράφει όλες τις σημαντικές παραμέτρους της βάδισης και της ισορροπίας.
3. Δεν έχει κόστος για την χρήση της και δεν απαιτεί πολύπλοκα μηχανήματα  (εύκολη αξιολόγηση και εξωτερικών ασθενών)
4. Παρέχει συνδυασμό ποσοτικής και ποιοτικής αξιολόγησης.
5. Είναι αξιόπιστη λόγω των σύγχρονων συστημάτων που χρησιμοποιήθηκαν για την εγκυρότητά της.

Η κινητική κλίμακα GABS σχεδιάστηκε για να αξιολογήσει την βάδιση, τον κύκλο της βάδισης, ανωμαλίες κατά την διάρκεια της βάδισης, (όπως το πάγωμα της βάδισης σε άτομα με συνδυασμό άνοιας και συμπτώματα παρκινσονισμού), την ισορροπία και την στάση του σώματος, ασθενών και όχι μόνο.
Περιληπτικά θα μπορούσαμε να πούμε ότι η κλίμακα χωρίζεται σε δύο μέρη. Το πρώτο αποτελείται από πληροφορίες του ιστορικού του ασθενή και το δεύτερο από την μέτρηση 14 παραμέτρων βάδισης. Οι μετρήσεις περιλαμβάνουν αντικείμενα σχετικά με ήδη γνωστά τεστ όπως το UPDRS, το Romberg test, το POAG test, την στάση σε γραμμή, στο ένα πόδι, κ.α.


Κλίμακα αξιολόγησης βάδισης και ισορροπίας

1. Τα αντικείμενα από το 1 έως το 17 καταμετρούνται με μια κλίμακα από το 0 έως το 4 (με το 0 να αφορά την φυσιολογική απόδοση και το 4 την χειρότερη απόδοση)
2. Τα αντικείμενα από το 18 έως το 24 καταμετρούνται σε μια κλίμακα από το 0 έως το 1 ή από το 0 έως το 2 (με το 0 να αφορά την φυσιολογική απόδοση και το 1 ή το 2 την μη φυσιολογική)

ΚΛΙΜΑΚΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΒΑΔΙΣΗΣ ΚΑΙ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑΣ GABS

1)Επίπεδο φροντίδας:
0 = εντελώς ανεξάρτητος
1 = χρειάζεται ελάχιστη βοήθεια σε λίγες μόνο δραστηριότητες
2 = χρειάζεται μέτρια βοήθεια σε αρκετές δραστηριότητες
3 = χρειάζεται βοήθεια συχνά στις περισσότερες δραστηριότητες
4 = εντελώς εξαρτώμενος σε σχεδόν όλες τις λειτουργικές δραστηριότητες

2)Συνθήκες βάδισης
0 = ικανός να βαδίσει οπουδήποτε και σε οποιοδήποτε έδαφος
1 = βαδίζει μόνο στην γειτονιά κοντά στο σπίτι του, ικανός να ανέβει και να κατέβει μικρής κλίσης ανηφόρες και κατηφόρες
2 = βαδίζει μόνο σε επίπεδο δρόμο, αποφεύγει την παραμικρή ανώμαλη επιφάνεια και κλίση στον δρόμο
3 = βαδίζει μόνο εντός του σπιτιού
4 = ανίκανος να βαδίσει ακόμα και στο σπίτι

3)Βάδιση
0 = φυσιολογική
1 = μέτρια δυσκολία, δεν χρειάζεται βοήθεια
2 = ανεξάρτητος με μπαστούνι ή περπατούρα
3 = μεγάλος περιορισμός, χρειάζεται βοήθεια
4 = ανίκανος να βαδίσει ακόμα και με βοήθεια, δεσμευμένος σε αναπηρικό καροτσάκι ή κλινήρης

4)Πτώσεις
0 = καθόλου πτώσεις   
1 = σπάνιες πτώσεις (<1 το μήνα)
2 = πτώσεις >= 1 το μήνα
3 = πτώσεις >= 1 την εβδομάδα
4 = πτώσεις >= 1 την ημέρα

5)Περιορισμός της δραστηριότητας λόγω φόβου για πτώση
0 = κανένας περιορισμός
1 = ικανός να περπατά ανεξάρτητος, αλλά με προσοχή
2 = συνήθως κρατιέται κατά την βάδιση, το μπάνιο ή το ντύσιμο
3 = σπάνια τολμά να βγει εκτός σπιτιού λόγω του φόβου της πτώσης
4 = δεν δοκιμάζει να σταθεί ή να περπατήσει από τον φόβο της πτώσης

6)Κινητικά μπλοκ / πάγωμα κατά την βάδιση
0 = κανένα μπλοκάρισμα
1 = περιστασιακά διστακτικός στην αρχή
2 = κινητικά μπλοκ >= 1 φορά την εβδομάδα
3 = κινητικά μπλοκ >= 1 φορά την ημέρα περιστασιακά
4 = ανίκανος να περπατήσει κατά την διάρκεια των κινητικών μπλοκ, συχνές πτώσεις

7)Κινητικά μπλοκ – τροποποιητικοί παράγοντες
0 = κανένα μπλοκάρισμα
1 = μόνο περιστασιακά κατά την έναρξη της βάδισης, της στροφής, στην βάδιση σε στενά περάσματα ή φτάνοντας στον προορισμό του
2 = πάνω από το 25% των περιπτώσεων, κατά την έναρξη της βάδισης, της στροφής, στην βάδιση σε στενά περάσματα ή φτάνοντας στον προορισμό του
3 = πάνω από το 50% των περιπτώσεων, κατά την έναρξη της βάδισης, της στροφής, στην βάδιση σε στενά περάσματα ή φτάνοντας στον προορισμό του
4 = τις περισσότερες φορές (πάνω από το 75%)

Β΄ μέρος
Φυσική εξέταση
(Μη χρονομετρημένες δοκιμασίες )

8)Έγερση από καθιστή θέση: (ο ασθενής προσπαθεί να σηκωθεί από επίπεδη ξύλινη ή μεταλλική καρέκλα με τα χέρια του τυλιγμένα γύρω από το στήθος του)
0 = φυσιολογικό 1 = αργά, μπορεί να χρειαστεί πάνω από μία προσπάθεια 2 = σπρώχνει το σώμα του πάνω από τα χέρια της καρέκλας 3 = τείνει να πέσει πίσω και μπορεί να χρειαστεί να δοκιμάσει πάνω από μία φορά, αλλά μπορεί να σηκωθεί χωρίς βοήθεια 4 = ανίκανος να σηκωθεί χωρίς βοήθεια

9) Στάση σώματος

0 = φυσιολογική

1 = όχι ακριβώς ευθεία, ελαφριά καμπτική στάση, φυσιολογική για ηλικιωμένα άτομα

2 = μέτρια καμπτική στάση, σίγουρα μη φυσιολογική, μπορεί να έχει και κλίση προς μία πλευρά.

3 = αρκετά καμπτική στάση με κύφωση, μπορεί να έχει και κλίση προς μία πλευρά

4 = σημαντική κάμψη του κορμού, με μεγάλη ανωμαλία στην στάση του.

10)Στατική ισορροπία: (αντίδραση σε ξαφνική οπίσθια μετακίνηση ασκώντας δύναμη στους ώμους του ασθενή, ενώ αυτός στέκεται προετοιμασμένος με τα μάτια ανοιχτά και τα πόδια ελαφριά ανοιχτά)

0 = φυσιολογική

1 = χάνει λίγο την ισορροπία του αλλά την ανακτά χωρίς βοήθεια

2 = απουσία της ισορροπιστικής αντίδρασης, θα πέσει αν δεν τον συγκρατήσει ο θεραπευτής

3 = πολύ ασταθής, τείνει να χάνει την ισορροπία του ανεξέλεγκτα

4 = ανίκανος να σταθεί χωρίς βοήθεια

11)Ισορροπία κατά την στάση, τα πόδια κολλητά το ένα με το άλλο και τα μάτια ανοιχτά

0 = καμία διαταραχή της ισορροπίας

1 = αυξημένη ταλάντωση του σώματος του, άλλα μπορεί να σταθεί με τα πόδια ενωμένα

2 = δεν μπορεί να σταθεί με τα πόδια ενωμένα, αλλά τα καταφέρνει με τα πόδια λίγο πιο ανοιχτά

3 = η ισορροπία είναι μικρή, ανεξάρτητα από την στάση ή το άνοιγμα των ποδιών

4 = δεν μπορεί να σταθεί για πάνω από 10 δευτερόλεπτα χωρίς βοήθεια ή υποστήριξη

12) Επανάληψη του τεστ νούμερο (11) με τα μάτια κλειστά

0 = καμία δυσκολία, για πάνω από 20 δευτερόλεπτα

1 = μικρή δυσκολία, 10- 20 δευτερόλεπτα

2 = αρκετή δυσκολία, 5- 10 δευτερόλεπτα

3 = μεγάλη δυσκολία, λιγότερο από 5 δευτερόλεπτα

4 = ανίκανος να σταθεί χωρίς βοήθεια

13)Στήριξη στο ένα πόδι 0 = καμία δυσκολία, για πάνω από 20 δευτερόλεπτα 1 = μικρή δυσκολία, 10- 20 δευτερόλεπτα 2 = αρκετή δυσκολία, 5- 10 δευτερόλεπτα 3 = μεγάλη δυσκολία, λιγότερο από 5 δευτερόλεπτα 4 = ανίκανος να σταθεί
14) Στάση σε γραμμή 0 = καμία δυσκολία, για πάνω από 20 δευτερόλεπτα 1 = μικρή δυσκολία, 10- 20 δευτερόλεπτα 2 = αρκετή δυσκολία, 5- 10 δευτερόλεπτα 3 = μεγάλη δυσκολία, λιγότερο από 5 δευτερόλεπτα 4 = ανίκανος να σταθεί
15)Βάδιση για 5 μέτρα 0 = φυσιολογική 1 = αργό περπάτημα, μπορεί να μπερδεύεται με μικρά βήματα, μειωμένη κίνηση των χεριών 2 = περπατάει με δυσκολία, χρειάζεται μικρή ή καθόλου βοήθεια, μπορεί να έχει βιασύνη στην κίνηση, μικρά βήματα ή να γέρνει μπροστά 3 = πολύ μεγάλη δυσκολία στην βάδιση, χρειάζεται βοήθεια 4 = δεν μπορεί να περπατήσει, ακόμα και με βοήθεια 16)Στροφή 180 μοιρών μετά από περπάτημα 0 = φυσιολογική στροφή 1 = χρειάζεται 1 με 2 βήματα παραπάνω για να γυρίσει, αλλά δεν σταματά και δεν έχει προβλήματα με την ισορροπία του 2 = στρέφεται μαζικά, περιστασιακά παγώνει 3 = μπορεί να γυρίσει αλλά χρειάζεται και ελάχιστη βοήθεια 4 = δεν μπορεί να γυρίσει χωρίς πλήρη βοήθεια 17)Στροφή 360 μοιρών (γυρνάει, εντελώς, σε πλήρη κύκλο, σταματάει και μετά κάνει πλήρη περιστροφή προς την αντίθετη πλευρά) 0 = ικανός να γυρίσει 360ο και στις δύο κατευθύνσεις, σε 4΄΄ σε κάθε στροφή 1 = ικανός να γυρίσει 360ο με ασφάλεια μόνο προς μία κατεύθυνση, 4΄΄ στην κάθε στροφή 2 = ικανός να γυρίσει 360ο με ασφάλεια αλλά αργά, >4΄΄ σε κάθε στροφή 3 = χρειάζεται κοντινή επίβλεψη ή συνεχή προφορική καθοδήγηση 4 = χρειάζεται βοήθεια για να γυρίσει
18)Περπάτημα στις φτέρνες 0 = φυσιολογικό 1 = με δυσκολία 2 = ανίκανος
19)Περπάτημα στα δάχτυλα 0 = φυσιολογικό 1 = με δυσκολία 2 = ανίκανος 20)Βάδισμα σε γραμμή 0 = φυσιολογικό 1 = με δυσκολία 2 = ανίκανος 21)Κίνηση χεριών (κατακόρυφη μετατόπιση των καρπών) 0 = φυσιολογική 1 = μειωμένη 2 = απούσα
22)Τεστ πρόκλησης μπλοκαρίσματος α.εγερση απο καρεκλα β.  βαδιση για 5 μετρα, αναμεσα  απο δυο εμποδια σε αποσταση 24 ιντσων) γ. στροφη 180ο δ. βαδιση πισω και καθισμα
ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΔΟΚΙΜΑΣΙΑΣ ΝΟΥΜΕΡΟ (22) α)Έναρξη διστακτικότητας 0 = όχι 1 = ναι β)Ξαφνικά και παροδικά μπλοκ που εμποδίζουν την βάδιση 0 = όχι 1 = ναι γ)Κινητικά μπλοκ κατά την στροφή 0 = όχι 1 = ναι δ)Κινητικά μπλοκ όταν φτάνει στον στόχο (καρέκλα) 0 = όχι 1 = ναι
ε)Κινητικό μπλοκ όταν φτάνει σε στενά περάσματα (24 ίντσες) 0 = όχι 1 = ναι
23)Λειτουργικό εύρος (functional reach) (σε ίντσες) 0 = φυσιολογικό (>10 ίντσες) 1 = μειωμένο (<10 ίντσες)
24)Τροποποιημένη κλίμακα αξιολόγησης της επίδοσης βάδισης (συνολικό σκορ 0 – 12). (Εξέταση τον ασθενή ενώ περπατάει απόσταση 10 μέτρων, που συμπεριλαμβάνει και στροφή, από το πλάι για τα αντικείμενα α – δ και από πίσω για τα αντικείμενα ε – ζ.) Αξιολόγηση δοκιμασίας (24) από το πλάι   α)Έναρξη βάδισης -Διστακτικότητα ή πολλαπλές προσπάθειες για να αρχίσει =1 -Καμία διστακτικότητα = 0   β)Απόσταση και ύψος βήματος -Με δεξί πόδι σε αιώρηση Δεν περνά το αριστερό πόδι που βρίσκεται στο έδαφος = 1 Περνάει το αριστερό πόδι = 0 -Το δεξί πόδι δεν σηκώνεται εντελώς από το έδαφος με το βήμα =1 Το δεξί πόδι σηκώνεται εντελώς από το έδαφος = 0 -Με αριστερό πόδι σε αιώρηση Δεν περνά το δεξί πόδι που βρίσκεται στο έδαφος = 1 Περνάει το δεξί πόδι = 0 -Το αριστερό πόδι δεν σηκώνεται εντελώς από το έδαφος με το βήμα = 1 Το αριστερό πόδι σηκώνεται εντελώς από το έδαφος = 0   γ)Συμμετρία βημάτων - Δεξί και αριστερό μήκος βήματος άνισα = 1 - Δεξί και αριστερό μήκος βήματος εμφανίζονται παρόμοια = 0   δ)Ρυθμός και συνέχεια βημάτων - Σταματήματα ή ασυνέχεια ανάμεσα στα βήματα = 1 - Τα βήματα είναι συνεχή = 0  ε)Μονοπάτι (υπολογισμός σε σχέση με την πορεία στο έδαφος, 12 ίντσες                      διάμετρος, παρατήρηση παρέκκλισης του ενός ποδιού για πάνω από 5 μέτρα της πορείας) - Σαφής παράκαμψη = 2 - Μικρή παράκαμψη ή χρήση βοήθειας για να βαδίσει = 1 - Ευθεία, χωρίς βοήθεια = 0  στ)Κορμός - Ταλάντωση ή χρήση βοήθειας κατά την βάδιση = 2 - Χωρίς ταλάντωση αλλά λύγισμα των γονάτων ή άνοιγμα των χεριών = 1 - Χωρίς ταλάντωση, λύγισμα, άνοιγμα ή χρήση βοήθειας κατά την βάδιση = 0  ζ)Απόσταση των φτερνών στο βάδισμα - Οι φτέρνες σε απόσταση = 1 - Οι φτέρνες σχεδόν ακουμπάνε κατά την βάδιση = 0
25)Παρατήρηση της στάσης σε αφρώδες υλικό (με γυμνά πόδια και τα μάτια κλειστά στέκεται σε ένα μέσης σκληρότητας, 5 ιντσών αφρώδες υλικό για 15 δευτερόλεπτα, με τον εξεταστή δίπλα για αποφυγή πτώσης)
0 = ναι 1 = όχι
Β΄ μέρος Φυσική εξέταση (Χρονομετρημένες δοκιμασίες ) 26)Χρονομέτρηση βάδισης με φυσιολογική ταχύτητα (5μ) -Χρόνος σε δευτερόλεπτα -Αριθμός βημάτων -Ρυθμός = αριθμός βημάτων ανά λεπτό 27)Χρονομέτρηση της όσο πιο γρήγορης βάδισης (5μ) -Χρόνος σε δευτερόλεπτα 28)Χρόνος έγερσης - βάδισης - καθίσματος σε δευτερόλεπτα για 10μ (έγερση από καρέκλα βάδιση 5μ, στροφή 180ο, βάδιση πίσω και κάθισμα) -Χρόνος σε δευτερόλεπτα     Βιβλιογραφία Περιοδικο “Φυσιοθεραπεία”, έκδοση πανελληνίου συλλόγου φυσικοθεραπευτών, τόμος 13, τεύχος 4 Συγγραφέας Γιώργος Χαλάτσης MSc, PT